موضوع ايجاد فضاهاي سبز عمودي ديرزماني است كه مورد توجه مهندسان طراحي منظر قرار گرفته است.
بلندمرتبه‌ها و ساختمان‌هاي متراكم با قامتي برافراشته در خيابان‌هايي تنگ، علاوه بر درختان خسته و خميده، بر گلدان‌هاي رنگ و رو رفته در پشت پنجره‌هاي دود گرفته شهرمان نيز سايه انداخته اند.
خاطرات رنگ و طراوت شمعداني‌هاي بالكن‌ها، پنجره‌ها و حياط خانه‌هاي‌مان در هزار توي خاكستري ديوارهاي بلند و بتني آپارتمان‌ها و بلندمرتبه‌ها گم شده‌اند. خانه‌ها ديگر آن بالكن‌ها، حياط هاي پر درخت و رديف گلدان‌هاي چيده بر لب حوض را فراموش كرده‌اند.
در اين ميان اما، بارها از پويايي، از شادابي،از دردهاي پنهان و پيداي شهرمان گفته‌ايم و بقاي آن را در گرو وجود اصول معين و مشخص شهرنشيني معرفي كرده‌ايم.
شايد مهم‌ترين اين اصول ايجاد و گسترش فضاي سبز مناسب باشد و اهميت آن به اندازه‌اي است كه مي‌توان مشخصه اصلي يك شهر سالم و پرنشاط را گستردگي و توسعه فضاي سبز در آن شهر دانست
شهرنشيني و تشديد روند مهاجرت به شهرها، انبوهي از جمعيت‌هاي انساني را در محيط‌هاي محدودي، متراكم و ساكن كرده است. اين وضعيت شرايط را به گونه‌اي در آورده است كه جز با حفظ و توسعه فضاي سبز متناسب با ميزان توسعه جمعيت شهر، زيستن براي مردم ساكن شهرها، امكان‌پذير نيست.
از ميان رفتن باغات و فضاي سبز طبيعي در شهرها به منظور احداث فضاهاي مسكوني علاوه بر كاهش فضاي سبز شهر، موجب افزايش سطح زير پوشش محله‌هاي مسكوني و كمبود زمين براي ايجاد فضاهاي افقي شده است.
توسعه فيزيكي شهر در سطح افقي و ايجاد محدوديت از نظر فضاهاي باز در سطح زمين، بلندمرتبه‌ها را بيش از پيش در اولويت برنامه‌هاي ساخت‌وساز شهري قرار مي دهد.
اين بلندمرتبه‌ها هر چند، خود بر فضاي سبز موجود در سطح زمين سايه افكنده‌اند اما مي توانند در تقويت و اعتلاي محيط زيست شهري نقش مهمي را ايفا كنند.
موضوع ايجاد فضاهاي سبز عمودي در دنيا ديرزماني است كه مورد توجه كارشناسان و مهندسان طراحي منظر قرار گرفته است. اين كار در ايران براي نخستين بار در اصفهان شكل گرفت، حال آنكه فعاليت هاي انجام شده به شكل محدود و در اندازه طرح‌ها و پروژه‌هاي ناتمام باقي ماند. طي دهه 1370، موضوع فضاهاي سبز عمودي در سياست هاي شهرسازي غلامحسين كرباسچي (شهردار وقت تهران) مطرح شد و در مدت زمان كوتاهي نه تنها ديوارهاي تهران و اطراف بزرگراه ها سبز شدند بلكه گلدان هاي سبز، ساختمان هاي اداري متعلق به شهرداري تهران را آراستند .
در پي اين موضوع فعاليت‌هايي در برخي سازمان‌ها و ادارات وابسته به شهرداري انجام شد به نحوي كه هنوز هم آثاري از آن را مي‌توان در سازمان پارك‌ها و فضاي سبز تهران مشاهده كرد. اما از آنجا كه برنامه‌هاي اجرايي در شهرها هيچ گاه از زيرساخت‌هاي بنيادي و برنامه‌ريزي‌هاي اساسي برخوردار نبوده‌اند، اين طرح نيز مانند بسياري از طرح‌هاي ديگر با تغيير مديريت مسكوت و عقيم ماند و پس از آن هيچ فعاليت چشمگيري در راستاي ادامه پروژه ايجاد فضاي سبز عمودي در تهران مجال بروز پيدا نكرد.
دكتر «امير منصوري»، استاد دانشگاه و صاحب‌نظر در حوزه شهري از كارشناساني است كه ضمن اشاره به مفهوم فضاي سبز عمودي مي‌گويد: «كمبود زمين از يك سو و رشد بدنه‌ها و ارتفاع شهر از ديگر سو، زمينه‌ساز احساس نياز به طبيعت در شهر و شهروندان شد. ساكنان شهرهاي بزرگ در پاسخ به اين نياز علاوه بر فضاهاي سبز افقي، فضاهاي عمودي را نيز به عنوان راه حل مناسب انتخاب كردند.»
برخي كارشناسان اعتقاد دارند كه فضاهاي سبز عمودي غير از نقش بهبود سيما و منظر شهري و همچنين رنگ بخشي بر سيماي خاكستري شهر داراي تاثيرات ديگري از جمله كاهش آلودگي هوا و آلودگي صوتي هستند. منصوري اما نظر ديگري دارد و معتقد است، نقش بيولوژيكي اين عناصر چندان مهم و در خور توجه نيست و آنچه كه اهميت دارد بعد انساني و تاثيرات رواني آن است.
به گفته منصوري ، «در شهرهايي كه مردمانش طبيعت را به دليل زندگي پرمشغله و گراني زمين و مسكن و سكونت در آپارتمان‌هاي تنگ و كوچك فراموش كرده‌اند، پرداختن به چنين موضوعي و گسترش آن در تلطيف روحيه و ايجاد آرامش رواني آنها تاثير به‌سزايي دارد.»
از ديدگاه اين استاد دانشگاه تهران ،تنها راه حل در جهت به خاطر آوردن طبيعت فقط ايجاد ساختمان‌هايي با حياط‌هاي بزرگ و پردرخت نظير آنچه در خانه‌هاي قديمي ايران وجود داشته نيست، بلكه گسترش فضاي سبز در هر جهت (چه عمودي و چه افقي) امكان بازگشت خاطرات گم‌شده مردم از طبيعت را فراهم مي‌سازد.
مهندس «محسن زارع»، كارشناس واحد طراحي سازمان پارك‌ها و فضاي سبز مشهد، نيز از كارشناساني است كه اعتقاد دارد، ايراني هميشه داراي طبعي هنرمندانه است و ايران از ديرباز خاستگاه بسياري از هنرها از جمله هنر باغ‌سازي به ويژه منظرسازي بوده است. هنوز هم در دنيا هنر ساختن و ايجاد باغ ايراني به عنوان نمونه‌اي منحصربه‌فرد و پيش‌گام در جهت توسعه فضاي سبز مطرح مي‌شود.
زارع همچنين مي‌گويد: «اگر بسياري از طرح‌هاي موجود براي ايجاد فضاهاي سز عمودي عقيم مانده‌اند به دليل اين است كه مفهوم معماري سبز هنوز در فرهنگ مردم ما وارد نشده و تعريف خاصي ندارد. همچنين مشكلات موجود براي ايجاد فضاهاي سبز افقي فرصت پرداختن به موضوع فضاي سبز عمودي را از مسئولان و طراحان شهري گرفته است.»
بي‌اهميتي و بي‌توجهي به اين موضوع در حالي در كشور ما مطرح مي‌شود كه به گفته زارع كشورهاي اروپايي داراي رشته تحصيلي در دانشگاه‌هاي خود براي اين موضوع هستند.
در اين ميان اما نبايد از نظر دور داشت كه بسياري از طرح‌ها و برنامه‌هاي موجود زماني تحقق عيني مي‌يابند كه با مشاركت مردم همراه باشند.
منصوري در پاسخ به اينكه چگونه مي‌توان مردم را به ايجاد فضاي سبز عمودي در محل سكونت خود تشويق كرد مي‌گويد: «شايد بهترين راه اين باشد كه قبل از انجام هر برنامه‌اي و يا پروژه‌اي خاص در جهت تحقق آن فرهنگ‌سازي‌هاي مناسب انجام شود. اين موضوع زماني تحقق مي‌يابد كه مسئولان و مديران امور شهرها خود از متوليان اصلي اجراي چنين پروژه‌هايي محسوب شوند.»
چنانكه منصوري مي‌گويد: «گاهي به صورت جسته‌گريخته در برخي بزرگراه‌ها و گذرگاه‌ها طرح‌هايي براي ايجاد فضاي سبز عمودي اجرا شده است. اما اين فعاليت‌ها ناكافي هستند. در مرحله نخست راه‌حلي اساسي براي بردن فضاي سبز از سطح زمين به سطوح بالاتر در شهرها انتخاب و استفاده از ساختمان‌هاي عمومي شهر كه ديد بهتري نسبت به بقيه دارند، است.»
به گفته منصوري اگر معماري و فضاي سبز با يكديگر تلفيق شوند و طراحان منظر در پروژه‌هاي خود به ويژه درباره فضاهاي عمومي به اين موضوع توجه ويژه داشته باشند مي‌توان رغبت عمومي براي گسترش اين فضاها را در شهروندان تقويت كرد.
زارع نيز عقيده دارد تغيير ديدگاه مردم و مسئولان درباره فضاي سبز يكي از اساسي‌ترين راه‌حل‌هاي موجود است.
وي در اين باره مي‌گويد: «تا زماني كه تصور مردم ما از فضاي سبز يك مشت چمن، تعدادي گل و چند درخت باشد نمي‌توان اميدوار بود كه فضاهاي سبز عمودي به شكل گسترده در سطح شهر نمايان شوند.»
به گفته زارع علاوه بر فرهنگ‌سازي و تغيير ديدگاه مردم و مسئولان، جلوگيري از برخوردهاي سليقه‌اي و تدوين قوانين و ضوابط ويژه مي‌تواند كاربرد عمودي فضاي سبز را در شهرها بسط و گسترش دهد.
منبع: پايگاه اطلاع‌رساني شهرسازي و معماري، ليلا صادق پور
نظرات شما عزیزان:
تبادل
لینک هوشمند